Αιθουσαία Ημικρανία

Τι Είναι η Αιθουσαία Ημικρανία;

Στο μυαλό των περισσοτέρων η λέξη ημικρανία είναι συνυφασμένη με έντονους πονοκεφάλους. Υπάρχει όμως μία μορφή ημικρανίας που οι ασθενείς έχουν επαναλαμβανόμενες κρίσεις ζάλης και άλλα αιθουσαία συμπτώματα, χωρίς πονοκέφαλο. Η μορφή αυτή της νόσου ονομάζεται αιθουσαία ημικρανία ή ημικρανικός ίλιγγος και μπορεί να έχει σημαντική αρνητική επίπτωση στην καθημερινότητα των πασχόντων.

Ο όρος «αιθουσαία» παραπέμπει στο αιθουσαίο σύστημα που είναι το τμήμα του εσωτερικού αυτιού που βρίσκονται οι αισθητικοί υποδοχείς της κίνησης αλλά και τις περιοχές του εγκεφάλου, όπου καταλήγουν και ερμηνεύονται τα νευρικά σήματα που ξεκινούν από τους παραπάνω υποδοχείς. Αυτός είναι βασικός μηχανισμός μέσω του οποίου ένα άτομο βιώνει τον χώρο γύρω του και ισορροπεί. Όταν αυτοί οι υποδοχείς δεν λειτουργούν σωστά ή ο εγκέφαλος παρερμηνεύει τα σήματα, ένα άτομο μπορεί να εμφανίσει ίλιγγο, αστάθεια ή ζάλη.

Οι ασθενείς που εμφανίζουν συμπτώματα από το αιθουσαίο σύστημα συνήθως έχουν ιστορικό ημικρανίας με ή χωρίς αύρα (προσωρινά και αναστρέψιμα νευρολογικά συμπτώματα). Οι περισσότεροι άνθρωποι αναπτύσσουν αιθουσαία συμπτώματα μετά από κρίσεις ημικρανίας για αρκετά χρόνια ή και δεκαετίες. Ωστόσο, 3 στα 10 άτομα βιώνουν ημικρανικό ίλιγγο χωρίς προηγούμενο ιστορικό ημικρανίας.

Η αιθουσαία ημικρανία είναι η πιο κοινή αιτία επαναλαμβανόμενων αυτόματων κρίσεων ιλίγγου που διαρκούν από λεπτά έως αρκετές ημέρες. Αυτόματες σημαίνει ότι συμβαίνουν χωρίς προφανή λόγο. Πρόκειται για τη δεύτερη πιο κοινή αιτία ιλίγγου μετά τον καλοήθη παροξυσμικό ίλιγγο θέσεως. Παρά το γεγονός ότι είναι σχετικά συχνή πάθηση, συνεχίζει να υποδιαγιγνώσκεται και να υποθεραπεύεται.

Οι ασθενείς που πάσχουν από ημικρανικό ίλιγγο περιγράφουν τη ζάλη τους ως αίσθημα κίνησης, χωρίς όμως πραγματικά να κινούνται ή ως αλλοιωμένη αίσθηση κίνησης κατά την κανονική κίνηση. Άλλοι το περιγράφουν ως μια αίσθηση λικνίσματος ή ταλάντευσης, αίσθηση περιστροφής ή μια αίσθηση ότι το έδαφος κινείται ή πέφτει.

Περίπου 1 στους 100 ανθρώπους θα αναπτύξουν αιθουσαία ημικρανία κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Είναι πιο συνηθισμένη στη μέση ηλικία, αλλά μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Η μέση ηλικία έναρξης είναι τα 37 έτη για τις γυναίκες και τα 42 έτη για τους άνδρες. Επηρεάζει περίπου το 10% όλων των ανθρώπων που πάσχουν από ημικρανία.

Οι γυναίκες έχουν 5 φορές περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες να εμφανίσουν τη νόσο. Τα επεισόδια μπορεί να συνδέονται με την έμμηνο ρήση.

Άτομα με ιστορικό καλοήθους παροξυσμικού ιλίγγου στην παιδική ηλικία, διατρέχουν κίνδυνο να αναπτύξουν ημικρανικό ίλιγγο, χωρίς ιστορικό ημικρανίας.

Οι πάσχοντες έχουν συχνά ισόβιο ιστορικό ευαισθησίας στην κίνηση. Πολλοί εμφάνιζαν ζάλη στο αυτοκίνητο σαν παιδιά και έχουν κινήτωση ως ενήλικες.

Περίπου οι μισοί από τους ανθρώπους με ημικρανικό ίλιγγο έχουν συνυπάρχουσες ψυχιατρικές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένων διαταραχών της διάθεσης, άγχους και κατάθλιψης.

Η αιθουσαία ημικρανία είναι συχνά μια χρόνια και επίμονη κατάσταση. Μια μελέτη έδειξε ότι σχεδόν το 30% των ασθενών είχαν αυξημένη συχνότητα επεισοδίων σε μια περίοδο παρατήρησης 9 ετών, αν και σχεδόν το 50% είχε μειωμένη συχνότητα επεισοδίων στην ίδια χρονική περίοδο. Στην ίδια μελέτη, το 90% των πασχόντων ανέφεραν την εμφάνιση κρίσεων, 9 χρόνια μετά την έναρξη της νόσου.

Συμπτώματα

Τα αιθουσαία συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Ίλιγγος που παρουσιάζεται χωρίς προφανή αιτία, ψευδής αίσθηση κίνησης και αίσθηση ότι το οπτικό περιβάλλον περιστρέφεται ή πέφτει. Συχνά, επίσης περιγράφεται ως μια αίσθηση λικνίσματος ή ταλάντευσης.
• Ίλιγγος θέσεως, που εκδηλώνεται μετά από αλλαγή στη θέση του κεφαλιού. Οι ασθενείς περιγράφουν ότι βιώνουν μια αίσθηση περιστροφής.
• Οπτικά επαγόμενος ίλιγγος, που προκαλείται από ένα σύνθετο ή μεγάλο κινούμενο οπτικό ερέθισμα.
• Ίλιγγος, που προκαλείται από την κίνηση του κεφαλιού, που συμβαίνει κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε κίνησης του κεφαλιού.
• Ναυτία, που προκαλείται ή επιδεινώνεται από οποιαδήποτε κίνηση του κεφαλιού.
• Αίσθηση διαταραγμένου χωρικού προσανατολισμού.

Άλλα συμπτώματα που έχουν αναφερθεί είναι:

• Αστάθεια
• Αιμωδίες (μυρμηγκιάσματα)
• Υπερβολική ευαισθησία στην κίνηση
• Δυσκολία συγκέντρωσης, θόλωση διάνοιας
• Διαταραχή του λόγου
• Παροδική και κυμαινόμενη απώλεια ακοής
• Αίσθημα πληρότητας και πίεσης στα αυτιά
• Εμβοές (βουητό στα αυτιά)
• Νευροαισθητήριου τύπου βαρηκοΐα
• Υπερευαισθησία στο φως (φωτοφοβία), στον ήχο (φωνοφοβία) ή/και στις οσμές (οσμοφοβία)
• Αδυναμία και κακουχία
• Πόνος στον αυχένα
• Διαταραχές της όρασης, συμπεριλαμβανομένης της προβολής φωτεινών λάμψεων, τυφλών σημείων ή διπλής ή θολής όρασης

Τα παραπάνω συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο, καθώς και από κρίση σε κρίση. Διαφέρουν επίσης ως προς τη σοβαρότητα. Μπορεί σε μία κρίση να εμφανιστεί ένα μόνο σύμπτωμα, λίγα από αυτά ή και πολλά.

Ο ίλιγγος της αιθουσαίας ημικρανίας μπορεί να εμφανιστεί πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά τον πονοκέφαλο. Δεν φαίνεται να υπάρχει ένα σταθερό μοτίβο. Διαφέρει από άτομο σε άτομο και από επεισόδιο σε επεισόδιο, ακόμα και στο ίδιο άτομο. Είναι ασυνήθιστο για ένα άτομο να έχει πονοκέφαλο και ίλιγγο ταυτόχρονα. Και σχεδόν το 30% των επιθέσεων ημικρανικού ιλίγγου δεν έχουν σχετιζόμενο πονοκέφαλο.

Η διάρκεια των επεισοδίων των πασχόντων ποικίλλει:

• Το 30% έχει κρίσεις που διαρκούν λεπτά.
• Το 30% έχει κρίσεις που διαρκούν ώρες.
• Το 30% έχει κρίσεις που διαρκούν αρκετές ημέρες.
• Ορισμένα από αυτά τα άτομα μπορεί να χρειαστούν έως και ένα μήνα για να αναρρώσουν πλήρως από ένα επεισόδιο.
• Ωστόσο, το βασικό επεισόδιο σπάνια διαρκεί περισσότερο από 72 ώρες.
• Το 10% έχει επεισόδια διάρκειας 10 δευτερολέπτων ή λιγότερο. Αυτά τείνουν να συμβαίνουν επανειλημμένα κατά τη διάρκεια κίνησης του κεφαλιού ή μετά από αλλαγές στη θέση του κεφαλιού.

Η κλινική εμπειρία έχει δείξει ότι η αιθουσαία ημικρανία μπορεί να είναι ένα χρόνιο πρόβλημα. Μερικοί ασθενείς αναφέρουν ίλιγγο τις περισσότερες ημέρες του μήνα και άλλοι αναφέρουν ένα συνεχές αίσθημα ιλίγγου. Ωστόσο, τα επιστημονικά δεδομένα για τη χρόνια και επίμονη αιθουσαία ημικρανία είναι περιορισμένα.

Διάγνωση

Δεν υπάρχει κάποια εξέταση που να διαγιγνώσκει με απόλυτο τρόπο την αιθουσαία ημικρανία. Η διάγνωση λοιπόν βασίζεται στο ιατρικό ιστορικό του ασθενούς και σε κλινικά κριτήρια.

Οι ειδικοί ιατροί που ασχολούνται με την αιθουσαία ημικρανία είναι οι Ωτορινολαρυγγολόγοι και οι Νευρολόγοι. Αφού ο ειδικός ιατρός λάβει ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό θα προχωρήσει σε ενδελεχή κλινική εξέταση.

Πολλά από τα συμπτώματα της αιθουσαίας ημικρανίας είναι κοινά με άλλες παθήσεις του περιφερικού αιθουσαίου συστήματος όπως η νόσος Ménière, ο καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσης και η αιθουσαία παροξυσμία. Άλλες καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένου του παροδικού ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου, της σπονδυλοβασικής ανεπάρκειας και της επεισοδιακής αταξίας τύπου 2, μπορεί να έχουν παρόμοια συμπτώματα με την αιθουσαία ημικρανία.

Συχνά, απαιτείται οι ασθενείς να υποβληθούν σε πρόσθετες διαγνωστικές εξετάσεις για να αποκλειστούν άλλες καταστάσεις. Αιθουσαίες δοκιμασίες όπως vHIT, βιντεονυσταγμογράφημα και μυογενή προκλητά δυναμικά του στελέχους (VEMP) παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες. Πολύτιμα στοιχεία μπορεί να αντληθούν και από απεικονιστικές εξετάσεις όπως μαγνητική και αξονική τομογραφία.

Διαγνωστικά Κριτήρια

Τα επί του παρόντος αποδεκτά διαγνωστικά κριτήρια για την αιθουσαία ημικρανία είναι:

• Τουλάχιστον 5 επεισόδια αιθουσαίων συμπτωμάτων μέτριας ή σοβαρής έντασης, διάρκειας 5 λεπτών έως 72 ωρών.
• Ιστορικό ημικρανιών με ή χωρίς αύρα.
• Τουλάχιστον τα μισά επεισόδια σχετίζονται με τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα 3 χαρακτηριστικά ημικρανίας:
• Πονοκέφαλος με τουλάχιστον 2 από τα εξής: μονόπλευρος, σφύζων, μέτριας ή σοβαρής έντασης, επιδείνωση από σωματική δραστηριότητα.
• Φωτοφοβία και φωνοφοβία
• Οπτική αύρα
• Τα συμπτώματα δεν μπορούν να εξηγηθούν καλύτερα από κάποια άλλη αιθουσαία διαταραχή.

Αίτια

Η ημικρανία είναι ένας πονοκέφαλος νευραγγειακής προέλευσης, που σημαίνει ότι μπορεί να προκληθεί από διαταραχή των νεύρων ή των αιμοφόρων αγγείων στον εγκέφαλο. Όλοι οι τύποι ημικρανίας προκαλούνται από απορρύθμιση των νευροδιαβιβαστών, των χημικών ουσιών που είναι υπεύθυνες για τη διαβίβαση των νευρικών σημάτων, από και προς τον εγκέφαλο.

Οι ερευνητές δεν είναι σίγουροι τι ακριβώς προκαλεί την αιθουσαία ημικρανία. Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι μια μη φυσιολογική απελευθέρωση χημικών ουσιών στον εγκέφαλο μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Η γενετική προδιάθεση μπορεί επίσης να παίξει ρόλο. Περίπου το 80% των ατόμων που πάσχουν από ημικρανία αναφέρουν οικογενειακό ιστορικό της νόσου.

Φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ αιθουσαίας ημικρανίας και άλλων περιφερικών αιθουσαίων διαταραχών, συμπεριλαμβανομένου του καλοήθους παροξυσμικού ιλίγγου θέσης (BPPV) και της νόσου Ménière, τουλάχιστον σε ορισμένα άτομα. Η σχέση μεταξύ αυτών των διαταραχών και της αιθουσαίας ημικρανίας είναι περίπλοκη και δεν είναι ακόμη καλά κατανοητή.

Τι πυροδοτεί τις κρίσεις ημικρανίας;

Οι παράγοντες πυροδότησης διαφέρουν ανά άτομο, αλλά συχνά περιλαμβάνουν:

Τροφές

• Γαλακτοκομικά προϊόντα: Αποβουτυρωμένο γάλα, γιαούρτι, παλαιωμένα τυριά (μπλε, φέτα, καμαμπέρ, γκούντα), σοκολατούχο γάλα.
• Δημητριακά με πρόσθετα, κρουτόν, ντόνατς.
• Αποξηραμένα φρούτα, μπανάνες, σταφύλια, λεμόνια, ακτινίδιο, ανανάς, δαμάσκηνο, σταφίδες, μανταρίνια, σύκα, γκρέιπφρουτ, αβοκάντο, πορτοκάλια.
• Παντζάρι, φακές, μανιτάρια, φασόλια γίγαντες, ξινολάχανο.
• Επεξεργασμένα κρέατα, νιτρικά άλατα, σάλτσα σόγιας, σαλάμι, λουκάνικα, καπνιστά κ.ά.
• Πρόσθετα: Ασπαρτάμη, ζελατίνη, BHA, BHT, γλουταμινικό μονονάτριο.
• Ποτά: Καφές με γεύσεις, ποτά διαίτης, σοκολάτα, κακάο, κρασί, μπίρα, λικέρ.

Άλλοι παράγοντες

• Ορμονικές μεταβολές (έμμηνος ρύση, εγκυμοσύνη, εμμηνόπαυση)
• Βαρομετρικές αλλαγές (καιρικές)
• Διαταραχές ύπνου και αϋπνία
• Στρες και άγχος
• Φάρμακα
• Κακή ενυδάτωση και πείνα
• Έντονη άσκηση
• Καπνισμα (επιδεινώνει τη συχνότητα των κρίσεων)

Αλλαγές Τρόπου Ζωής

Εκτός από την αποφυγή ερεθισμάτων που μπορούν να πυροδοτήσουν μία κρίση αιθουσαίας ημικρανίας, η αλλαγή του τρόπου ζωής και η διατήρηση μιας τακτικής ρουτίνας μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της συχνότητας και της σοβαρότητας των επεισοδίων.

Πράγματα που μπορούμε να κάνουμε είναι:

Ισορροπημένη διατροφή

Δεν υπάρχει ένας απόλυτος τρόπος διατροφής, αλλά γενικές διατροφικές οδηγίες μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα κρίσεων. Αποφύγετε τρόφιμα που έχουν συνδεθεί με ημικρανίες και κρατήστε ημερολόγιο διατροφής.

Υγιεινός ύπνος

Η υιοθέτηση μιας σταθερής ρουτίνας ύπνου μπορεί να μειώσει τις κρίσεις. Ύπνος και έγερση την ίδια ώρα καθημερινά είναι βασικά.

Μείωση στρες και άγχους

Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT), η γιόγκα, η αναπνευστική εκπαίδευση, ο διαλογισμός και οι τεχνικές χαλάρωσης βοηθούν στη μείωση του στρες.

Σωματική άσκηση

Η καθημερινή σωματική δραστηριότητα συμβάλλει στην αποκατάσταση και τη γενική υγεία. Προτιμήστε ήπια άσκηση, αντικαταστήστε δραστηριότητες υψηλής έντασης, ενυδατωθείτε σωστά και προθερμανθείτε.

Κιτρικό μαγνήσιο και βιταμίνη B2

Η λήψη συμπληρωμάτων κιτρικού μαγνησίου (200 mg, 3 φορές/ημέρα) και βιταμίνης Β2 (400 mg/ημέρα) έχει δείξει όφελος σε περίπου 10% των ασθενών. Η αξιολόγηση γίνεται μετά από 6 εβδομάδες.

Ενυδάτωση

Η καλή ενυδάτωση βοηθά σημαντικά. Πίνετε νερό πριν διψάσετε, ειδικά πριν από δραστηριότητες.

Καλή στάση σώματος

Η κακή στάση μπορεί να πυροδοτήσει κρίσεις. Προσαρμόστε το ύψος του γραφείου και της καρέκλας σας και αποφύγετε την παρατεταμένη ορθοστασία.

Προληπτική φαρμακευτική αγωγή

Εάν ένας ασθενής εμφανίζει συμπτώματα περισσότερες από 10 ημέρες το μήνα, ο γιατρός μπορεί να εξετάσει τη χορήγηση φαρμάκων. Παραδείγματα περιλαμβάνουν:

• SSRIs ή SNRIs (π.χ. βενλαφαξίνη, φλουοξετίνη)
• Αντισπασμωδικά (π.χ. γκαμπαπεντίνη, τοπιραμάτη)
• Βήτα-αναστολείς (π.χ. προπρανολόλη)
• Αναστολείς διαύλων ασβεστίου (π.χ. φλουναριζίνη)
• BOTOX
• Μονοκλωνικά αντισώματα (π.χ. ερενουμάμπη)

Η φαρμακευτική αγωγή γίνεται καθημερινά και πρέπει να ακολουθείται αυστηρά σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού.

Θεραπεία αιθουσαίας αποκατάστασης

Η θεραπεία περιλαμβάνει ασκήσεις για ισορροπία, σταθεροποίηση βλέμματος και εξοικείωση με την κίνηση. Προϋπόθεση είναι η σταθεροποίηση της αιθουσαίας ημικρανίας με φαρμακευτική αγωγή.

Ο ρόλος του αιθουσαίου φυσιοθεραπευτή είναι σημαντικός για την καθοδήγηση. Η συνέπεια είναι βασική, όμως η υπερβολική επιμονή μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα όταν τα συμπτώματα βρίσκονται σε έξαρση.

Φαρμακευτική θεραπεία κατά των κρίσεων

Κατά τη διάρκεια των κρίσεων αιθουσαίας ημικρανίας, χρησιμοποιούνται φάρμακα που δεν προλαμβάνουν αλλά ανακουφίζουν τα συμπτώματα:

• Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (όπως ιμπουπροφαίνη, παρακεταμόλη)
• Μετοκλοπραμίδη
• Τριπτάνες (ζολμιτριπτάνη, σουματριπτάνη κ.ά.)
• Αντιεμετικά: διμενιδρυνάτη, βενζοδιαζεπίνες
• Ενδοφλέβια μεθυλπρεδνιζολόνη

Οι τριπτάνες είναι πιο αποτελεσματικές στον πονοκέφαλο παρά στον ίλιγγο. Η λήψη τους πρέπει να καθορίζεται από τον γιατρό.

Ζώντας με αιθουσαία ημικρανία

Η αιθουσαία ημικρανία μπορεί να περιορίσει σημαντικά την καθημερινότητα. Πολλοί ασθενείς νιώθουν εξουθενωμένοι και αδυνατούν να περπατήσουν, να οδηγήσουν ή να εργαστούν.

Χρήσιμες συμβουλές για την καθημερινότητα:

• Με το πρώτο σημάδι κρίσης, ξαπλώστε σε σκοτεινό δωμάτιο και πιείτε νερό
• Χρησιμοποιήστε αιθέρια έλαια όπως λεβάντα ή μέντα
• Κρατήστε ημερολόγιο για να εντοπίζετε μοτίβα/ερεθίσματα
• Για ταξίδια, χρησιμοποιήστε σκοπολαμίνη ή διμενιδρυνάτη (κατόπιν οδηγίας γιατρού)
• Αποφύγετε γυαλιά ηλίου σε εσωτερικούς χώρους αν είστε φωτοφοβικοί
• Αποφύγετε συνεχή χρήση ωτοασπίδων σε φωνοφοβία
• Ενημερώστε οικογένεια και φίλους για τη φύση της πάθησης
• Συνδεθείτε με ομάδες υποστήριξης

Τι να περιμένουμε στο μέλλον;

Η αιθουσαία ημικρανία παραμένει πρόκληση για τη σύγχρονη ιατρική, αλλά η γνώση μας για τη νόσο αυξάνεται. Τα τελευταία χρόνια έχουν βελτιωθεί οι θεραπευτικές επιλογές, ενώ οι μελέτες συνεχίζονται. Οι προοπτικές για στοχευμένες θεραπείες είναι ενθαρρυντικές.