Διαγνωστικά τεστ

Τα αιθουσαία όργανα του έσω ωτός (λαβύρινθος), τα συνδεδεμένα νεύρα και κέντρα του εγκεφάλου σχηματίζουν ένα πολύπλοκο σύστημα που εξυπηρετεί πολλές λειτουργίες και μπορεί να επηρεαστεί από πλήθος εξωγενών παραγόντων. Η λεπτομερής διερεύνηση του έσω ωτός μπορεί να απαιτεί αρκετές διαφορετικές εργαστηριακές εξετάσεις.

Οι γιατροί χρησιμοποιούν πληροφορίες που συλλέγουν από το ιατρικό ιστορικό και τα ευρήματα της φυσικής εξέτασης του ασθενούς για να ζητήσουν τις κατάλληλες, κατά περίπτωση, διαγνωστικές εξετάσεις που μπορούν να τους κατευθύνουν στη διάγνωση του προβλήματος και στη συνέχεια την αντιμετώπισή του. Οι περισσότεροι ασθενείς ανέχονται τα τεστ αυτά χωρίς πρόβλημα, σε κάποιους όμως μπορεί κάποια από τα τεστ να φέρουν κούραση και προσωρινή ζάλη ή αστάθεια.

Διαγνωστικά τεστ του αιθουσαίου συστήματος

Το αιθουσαίο σύστημα συνδέεται με το σύστημα της όρασης καθώς και τους μύες στα μάτια και τον λαιμό ώστε να διατηρείται η ισορροπία.  Η κίνηση του κεφαλιού ή και άλλα ερεθίσματα του έσω ωτός στέλνουν σήματα μέσω στου νευρικού συστήματος για τον συντονισμό των οφθαλμικών μυών. Έτσι σχηματίζεται μία αντανακλαστική οδός που ονομάζεται αιθουσο-οφθαλμικό αντανακλαστικό (Vestibular-ocular reflex - VOR). Το αντανακλαστικό αυτό εξασφαλίζει καθαρή όραση, όταν το κεφάλι βρίσκεται σε κίνηση. Πολλά από τα τεστ του λαβυρίνθου χρησιμοποιούν ειδικά μηχανήματα που ανιχνεύουν την κίνηση των ματιών όταν διεγείρονται οι λαβύρινθοι.

Ελεκτρο/βιντεο-νυσταγμογράφημα (ENG - VNG)

Η ηλεκτρονυσταγμογραφία (ENG) αναφέρεται σε μία σειρά εξετάσεων που χρησιμοποιούν μικρά ηλεκτρόδια που τοποθετούνται στο δέρμα γύρω από τα μάτια. Η βιντεονυσταγμογραφία αναφέρεται στην ίδια σειρά εξετάσεων, όπου όμως αντί ηλεκτροδίων, χρησιμοποιούνται ειδικά γυαλιά, πάνω στα οποία είναι τοποθετημένες κάμερες, που καταγράφουν τις κινήσεις των ματιών. Τόσο οι κάμερες όσο και τα ηλεκτρόδια μετρούν τις κινήσεις των ματιών, ώστε να ανιχνεύσουν προβλήματα των λαβυρίνθων ή του νευρικού συστήματος. Γενικά, τα τεστ αυτά γίνονται σε χώρο σκοτεινό ή με χαμηλό φωτισμό. Ο εξεταστής κάνει τυχαίες ερωτήσεις στον ασθενή που έχουν ως στόχο να τον κρατούν σε εγρήγορση. Πρόκειται για την εξέταση που γίνεται συνηθέστερα σε ασθενείς που πάσχουν από ίλιγγο, ζάλη ή αστάθεια.

Σε κάποια κομμάτια της εξέτασης αξιολογούνται οι κινήσεις των ματιών καθώς παρακολουθούν κινούμενους στόχους. Σε άλλα κομμάτια αξιολογείται η κίνηση των ματιών, ενώ το κεφάλι τοποθετείται σε διαφορετικές θέσεις. Ένα τρίτο συστατικό της εξέτασης είναι ο θερμικός διακλυσμός (caloric tests), όπου χρησιμοποιούνται αλλαγές της θερμοκρασίας εντός του έξω ακουστικού πόρου (το κανάλι του αυτιού που οδηγεί στο τύμπανο), που διεγείρουν τους δύο λαβυρίνθους. Χρησιμοποιείται αέρας ή νερό, με θερμοκρασία μεγαλύτερη ή μικρότερη από αυτή του σώματος,  για να μεταβληθεί η θερμοκρασία του έξω ακουστικού πόρου. Η δοκιμασία αυτή προκαλεί την εμφάνιση ρυθμικών κινήσεων από τα μάτια (νυσταγμός).

Δοκιμασία σε ταλαντευόμενο έδρανο

ρόκειται για μία ακόμα δοκιμασία που ελέγχει τον συντονισμό των ματιών και των λαβυρίνθων. Και εδώ χρησιμοποιούνται γυαλιά ή ηλεκτρόδια για την παρακολούθηση των κινήσεων των ματιών. Η δοκιμασία αυτή επίσης πραγματοποιείται σε σκοτεινό χώρο ενώ ο γιατρός με ερωτήσεις κρατά σε εγρήγορση τον ασθενή. Δεν είναι μία εξέταση που απαιτείται να γίνει σε όλους τους ασθενείς, σε επιλεγμένες όμως περιπτώσεις, προσφέρει επιπρόσθετες πληροφορίες σε σχέση με την ηλεκτρο/βιντεο-νυσταγμογραφία.

vHIT (Video Head Impulse Test)

Η εξέταση vHIT επίσης ελέγχει τον συντονισμό των κινήσεων μεταξύ οφθαλμών και λαβυρίνθων. Χρησιμοποιούνται γυαλιά που έχουν ενσωματωμένη κάμερα για να παρακολουθούνται οι οφθαλμικές κινήσεις. Η αρχή λειτουργίας του vHIT θυμίζει αυτή του ταλαντευόμενου εδράνου. Στο vHIT χρησιμοποιούνται μικρές, γρήγορες κινήσεις της κεφαλής για την αξιολόγηση του αιθουσο-οφθαλμικού αντανακλαστικού. Οι κινήσεις αυτέ θυμίζουν περισσότερο τις φυσικές κινήσεις που κάνει το κεφάλι μας καθημερινά, σε αντίθεση με τις αργές ή μέτριας ταχύτητας κινήσεις που ελέγχονται με το ταλαντευόμενο έδρανο.

Αιθουσαία μυογενή προκλητά δυναμικά (VEMP)

Τα VEMP μας δίνουν πληροφορίες για τη λειτουργικότητα των αιθουσαίων οργάνων και νεύρων. Μετρούνται δυναμικά μυών του λαιμού και γύρω από το μάτι. Χρησιμοποιούνται ηλεκτρόδια δέρματος παρόμοια με αυτά της ηλεκτρονυσταγμαγραφίας και ακουστικά παρόμοια με αυτά των τεστ ακοής. Δίνεται ήχος διάρκειας λίγων δευτερολέπτων, μέσω των ακουστικών, ο οποίος διεγείρει τα αιθουσαία όργανα που με τη σειρά τους ενεργοποιούν αντιδράσεις από τους μύες, τα δυναμικά των οποίων ανιχνεύονται.

Υπολογιστική δυναμική ισορροπομετρία (CDP)

Η CDP μετράει την ικανότητα να διατηρεί κανείς την ισορροπία του  σε διαφορετικές συνθήκες περιβάλλοντος. Η ικανότητα διατήρησης ισορροπίας προϋποθέτει τη συνεργασία πολλών συστημάτων όπως το εσωτερικό αυτί (λαβύρινθος), τα μάτια και υποδοχείς στους μύες, τους τένοντες και τις αρθρώσεις. Η CDP διερευνά τη σχέση αυτών των τριών αισθητηριακών συστημάτων και καταγράφει τις προσαρμογές στην ισορροπία και τη στάση του σώματος, που πραγματοποιούνται ως απάντηση σε διάφορες προκλήσεις. Η δοκιμασία αυτή δεν πραγματοποιείται σε όλους τους ασθενείς σε διαγνωστικό στάδιο, μπορεί όμως να βοηθήσει στην αποκατάσταση ασθενών με προβλήματα ισορροπίας.

Κατά την CDP ο ασθενής στέκεται όρθιος σε μία πλατφόρμα. Η πλατφόρμα μπορεί να είναι ακίνητη ή και να κινείται. Επίσης υπάρχει ένας οπτικός στόχος ο οποίος μπορεί να είναι σταθερός ή επίσης να κινείται. Αισθητήρες πίεσης κάτω από την πλατφόρμα καταγράφουν μεταβολές στη στάση του σώματος καθώς το άτομο που εξετάζεται προσπαθεί να διατηρήσει την ισορροπία του σε διάφορες συνθήκες. Υπάρχει προστατευτικός εξοπλισμός που προστατεύει τους ασθενείς από πτώσεις.

Τεστ ακοής

Η μέτρηση της ακοής γίνεται μέσω της ακοομετρίας. Η εκτίμηση της ακοής είναι σημαντικό κομμάτι της διερεύνησης της λειτουργίας του αιθουσαίου συστήματος, γιατί το εσωτερικό αυτί περιέχει τόσο τα υποδεκτικά όργανα της ακοής όσο και της ισορροπίας. Μπορεί να απαιτηθούν περισσότερα του ενός ακοολογικά τεστ, ειδικά όταν ο ασθενής με αιθουσαία διαταραχή παρουσιάζει και βαρηκοΐα, αίσθημα πληρότητας στο αυτί ή εμβοές.

Το τεστ ακοής γίνεται σε ηχομονωμένο θάλαμο. Χρησιμοποιούνται ακουστικά για να δοθούν τόνοι ή λέξεις σε διαφορετικές εντάσεις και συχνότητες, ενώ ο ασθενής πρέπει να απαντήσει πότε ακούει και πότε όχι. Όταν χρησιμοποιούνται λέξεις στο τεστ ακοής μπορεί να ζητηθεί από τον ασθενή να τις επαναλάβει είτε σε ησυχία είτε με θόρυβο.

Ένα άλλο τεστ ακοής που χρησιμοποιείται συχνά είναι η τυμπανομετρία, και βοηθά στην ανίχνευση προβλημάτων που εντοπίζονται μεταξύ του τυμπάνου και του μέσου ωτός. Κατά την τυμπανομετρία, χρησιμοποιείται ένα μικρό ακουστικό που δημιουργεί πίεση στον έξω ακουστικό πόρο και παράγει ήχο, συλλέγοντας στη συνέχεια τις ηχητικές πληροφορίες που δημιουργούνται από την αντανάκλαση του ήχου στο τύμπανο. Η ίδια συσκευή χρησιμοποιείται για τη μέτρηση του ακουστικού αντανακλαστικού, του αντανακλαστικού δηλαδή που εμφανίζεται στους μύες του μέσου ωτός σαν αντίδραση στην πίεση ή τον δυνατό ήχο.

Ηλεκτροκοχλιογραφία

Προσφέρουν πληροφορίες για τη λειτουργία των τριχωτών κυττάρων του κοχλία μετρώντας την αντίδρασή τους σε σειρά κλικ που παράγονται από μικροσκοπικό ακουστικό που εισέρχεται στον έξω ακουστικό πόρο. Η εξέταση αυτή χρησιμοποιείται πιο συχνά σε άτομα που δεν μπορούν να συνεργαστούν κατά τη διάρκεια ενός κλασικού τεστ ακοής (νεογέννητα).

Ακουστικά προκλητά δυναμικά στελέχους (ABR)

Η εξέταση αυτή, όπως και η ηλεκτροκοχλιογραφία, μετράει την αντίδραση του νευρικού συστήματος στον ήχο. Χρησιμοποιείται συνήθως για την αξιολόγηση ατόμων που δεν μπορούν να υποβληθούν σε κλασικό τεστ ακοή (νεογέννητα). Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν κάποιος ασθενής δεν μπορεί να υποβληθεί σε ειδικό απεικονιστικό έλεγχο (όπως άνθρωποι με μεταλλικές πλάκες στο σώμα ή τον εγκέφαλο).

Σε κάποιες περιπτώσεις, η παραπάνω εξέταση μπορεί να ανιχνεύσει την παρουσία ακουστικού νευρινώματος (σπάνιος, καλοήθης όγκος του αιθουσο-κοχλιακού νεύρου) ή και νοσήματα, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, όπου έχει επηρεαστεί από τη νόσο η ακουστική οδός προς τον εγκέφαλο. 

Μαγνητική τομογραφία (MRI)

Η μαγνητική τομογραφία είναι μία εξέταση που χρησιμοποιεί μαγνητικό πεδίο για την απεικόνιση του σώματος σε 3 επίπεδα. Η μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου μπορεί να αποκαλύψει την παρουσία όγκων, αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και άλλων διαταραχών που μπορούν να προκαλέσουν ζάλη ή ίλιγγο. Η απεικόνιση δομών του έσω ωτός μέσω MRI μπορεί να είναι χρήσιμη για τη διάγνωση παθολογικών οντοτήτων του λαβυρίνθου.

Αξονική τομογραφία (CT)

Η αξονική τομογραφία είναι μία εξέταση που χρησιμοποιεί ακτινοβολία για την απεικόνιση δομών του σώματός μας σε 3 επίπεδα. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στην απεικόνιση οστικών δομών. Το εσωτερικό αυτί (λαβύρινθος) βρίσκεται εντός του κροταφικού οστού, οπότε η αξονική τομογραφία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση καταγμάτων ή και περιοχών του λαβυρίνθου όπου το οστό είναι πολύ λεπτό ή λείπει.

Άλλες εξετάσεις

Ανάλογα με τις περιστάσεις, μπορεί να απαιτηθούν πρόσθετες εξετάσεις για την διάγνωση όπως αιματολογικά τεστ, αλλεργικά τεστ, οφθαλμολογικές εξετάσεις ή άλλες εξετάσεις, που βοηθούν στον αποκλεισμό αιτίων που προκαλούν ζάλη ή ίλιγγο, αλλά δεν σχετίζονται με το αιθουσαίο σύστημα.